فرهنگ در آیینه جامعه شناسی فرهنگ
امروزه جامعه شناسی فرهنگ (Sociology of Culture) در دو معنای کاملاً مجزا و برای اشاره به دو حوزۀ مطالعاتیِ متمایز به کار میرود. این حوزه در معنایی گسترده برای اشاره به نظریه پردازیها و تحقیقاتِ جامعه‌شناسان درباره فرهنگ استفاده می شود که همپوشی هایی با دیگر حوزهه ای جامعه شناسی (مثلاً جامعه شناسی هنر، جامعه شناسی موسیقی، جامعه شناسی ادبیات، جامعه شناسی علم و معرفت، جامعه شناسی رسانه ها و جامعهشناسی دین) دارد
خرده فرهنگ نسرین خانی Subculture
واژه "Culture"، از لغت "Cult" و "Cultivate" به معنی پرورش گیاهان و زمین گرفته شده است.[1] این معنا نخستین و قدیمی‌ترین معنای فرهنگ است که در سده پانزدهم استفاده می‌شد. معنای دیگر در آغاز سده شانزدهم شکل گرفت و در آن مفهوم پرورش از حوزه جانوران و گیاهان به حوزههای انتزاعی‌تری از جمله ذهن انسان گسترش یافت....
جامعهشناسی فرهنگ و بهگشت فرهنگی:
سالار کاشانی
در سلسله یادداشت‌های پیش رو می‌کوشم ضمن ارایه‌ی روایتی از سرگذشت تبیین فرهنگ و جایگاه آن در تاریخ جامعهشناسی، با استفاده از دستاوردهای نوین نظریه‌ی جامعه‌شناختی، چارچوب نظری کامل‌تری را در تبیین فرهنگ، مکانیزم عمل آن در جامعه و ارتباط آن با کنش و ساختارهای اجتماعی ارایه کنم. پس از ارایه‌ی چارچوب تئوریک، د
ر ادامه‌ی این سلسله یادداشت‌ها تلاش خواهم کرد با مبنا قرار دادن این چارچوب نظری جامعه‌شناختی، مدلی نظری ـ مفهومی برای توسعه یا بهگشت فرهنگی (Cultural Development) با تأکید بر دموکراتیک شدن فرهنگ ارایه کنم. در یادداشت اول نظری اجمالی خواهم افکند بر سرگذشت مفهوم فرهنگ و تحولاتی که در نوع برداشت از این مفهوم حاصل شده است...........
تعریف فرهنگ
علی‌اکبر رشاد
ایمیل نویسنده : rashad@iict.ac.ir
درآمد
قبل از طرح تعریف پیشنهادی، به طور گذرا به پاره‌ای از کاستی‌ها و ناراستی‌های تعاریف مطرح‌شده برای فرهنگ از سوی فیلسوفان، جامعه‌شناسان، و مردم‌شناسان فرنگی و ایرانی اشاره می‌کنیم؛ اما چون ارزیابی تعاریف می‌بایست براساس معیارهای مشخصی صورت بندد، نخست به شروط و شاخص‌های تعریف «درست» و «برتر» می‌پردازیم.
یک) ارائه‌ی تعریف درست و دقیق از هر امری در گرو تحقق شروط سه‌گانه‌ی زیر است .....
فلسفه‌ی فرهنگ
قسمت 1
نویسنده : علی‌اکبر رشاد
ایمیل نویسنده : rashad@iict.ac.ir
بررسی نسبت و تناسب سه حوزة دانشی: فرهنگ، فلسفة فرهنگ و فلسفة علم فرهنگ
با آغاز ماه مهر جویندگان علم از طلبه و دانشجو، پای درس استادان می‌نشینند و به یادگیری مشغول می‌شوند. در این میان برخی درس‌ها بارها از زبان استادان شنیده شده، اما بعضی دیگر برای نخستین‌بار است که ارائه می‌شود. زمانه از این شماره، که متعلق به مهرماه است، هم‌‌زمان با آغاز تکاپوی علمی در کشور، بخش جدیدی را با عنوان درس‌گفتار شامل مباحث نو مطرح شده از سوی استادان بنام کشور در زمینه‌های گوناگون، به صورت ادامه‌دار تقدیم خوانندگان می‌نماید.
متن زیر جرعة نخست از سلسله مباحث «دربارة فلسفه فرهنگ» حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر رشاد می‌باشد که در حلقة فلسفة فرهنگ، پ‍ژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ارائه و توسط برادر ارجمند آقای حامد رشاد تنظیم گردیده است. بنوشید و منتظر جرعه‌های بعدی باشید.
ازآنجاکه اغلب این اشتباه رخ می‌دهد که فلسفه‌های مضاف به مقولات و امور، با فلسفه‌های مضاف به معرفت‌ها و علوم خلط می‌گردد (مثلاً مباحث فلسفة حقوق با فلسفة علم حقوق، فلسفة سیاست با فلسفة علم سیاست و در اینجا، فلسفة فرهنگ و فلسفة علم فرهنگ آمیخته می‌شوند) مختصر تأملّی دربارة فرهنگ و علم فرهنگ و تفاوت‌های فلسفة فرهنگ و فلسفة علم فرهنگ، می‌تواند به تفکیک درست این حوزههای موضوعی و مطالعاتی کمک شایانی کند. در این گفتار کوتاه به دنبال تبیین این مهم هستیم....
فرهنگ شناسی
فرهنگ آن چیزی است که مردم با آن زندگی می‌کنند. فرهنگ ازآنِ مردم است. فرهنگ را ادوارد تایلور (۱۹۱۷-۱۸۳۲)، مجموعه پیچیده‌ای از دانش‌ها، باورها، هنرها، قوانین، اخلاقیات، عادات و هرچه که فرد به عنوان عضوی از جامعه از جامعهٔ خویش فرامی‌گیرد تعریف می‌کند.
هر منطقه از هر کشوری می‌تواند فرهنگی متفاوتی با دیگر مناطق آن کشور داشته باشد. فرهنگ به وسیلهٔ آموزش، به نسل بعدی منتقل می‌شود؛ در حالی که ژنتیک به وسیلهٔ وراثت منتقل می‌شود.
فرهنگ، راه مشترک زندگی، اندیشه و کنش انسان است. فرهنگ در بر گیرندهٔ این چیزهاست:
۱. سازگاری کلی با نیازهای اقتصادی یا محیط جغرافیایی پیرامون;
۲. سازمان مشترکی که برای فرو نشاندن نیازهای اجتماعی و سیاسی که از محیط پیرامون بر خواسته‌اند، پیدا شده است;
۳. مجموعهٔ مشترکی از اندیشه‌ها و دستاوردها.
فرهنگ شامل هنر، ادبیات، علم، آفرینش‌ها، فلسفه و دین است
بررسی وضعیّت مفروضات اساسی فرهنگ مردم ایران
(براساس دیدگاه شاین در مورد مفروض‌های یک فرهنگ)
در این مقاله (براساس گزارش پژوهش «تدوین مبانی و مفروض‌های فرهنگ کشور» مجری: علیرضا ایران نژاد، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، 1385) به دیدگاه شاین در مورد فرهنگ پرداخته شده است. از نظر شاین، فرهنگ دارای لایه‌های گوناگونی است که بنیادی‌ترین بخش آن- که مبنای رفتارهای عینی می‌باشد- لایه مفروض‌ها است که با برشمردن شش مفروض: ماهیّت واقعیّت و حقیقت، ماهیّت زمان، ماهیّت فضا و مکان، ماهیّت طبع انسان، ماهیّت فعالیت انسان و ماهیّت روابط انسانی به این موارد پرداخته است. هافستد نیز پنج بعد ارزشی شامل: فاصله قدرت، پرهیز از ناشناخته‌ها (پرهیز از عدم قطعیّت)؛ فردگرایی/ جمع‌گرایی، مردانگی/ زنانگی، گرایش بلند مدّت/ کوتاه مدّت را بر می‌شمارد و آن‌ها را بنیان تغییر ناپذیر رفتارهای عینی اعضای یک فرهنگ می‌داند.تعریف فرهنگ
فرهنگ مجموعه پیچیده ای است که در برگیرنده دانستنیها , اعتقادات ,هنرها , اخلاقیات ,قوانین ,عادات وهرگونه توانایی دیگری است که بوسیله انسان بعنوان عضو جامعه کسب شده است.
در جامعه شناسی و انسان شناسی از فرهنگ تعاریف متعددی عنوان گردیده است . معروفترین و شاید جامع ترین تعریفی که از فرهنگ ارائه گردیده است , متعلق به ادوارد تایلر TYLOR است که در بالا ذکر شد.
تعاریف دیگر
رالف لینتون فرهنگ را ترکیبی از رفتار مکتب می‌داند که بوسیله اعضاء جامعه معینی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و میان افراد مشترک است به نظر ادوارد ساپیر فرهنگ بعبارت از نظامی از رفتارها که جامعه بر افراد تحمیل می‌کند و در عین حال نظامی ارتباطی است که جامعه بین افراد بر قرار می‌کند.
